Merry Christmas Mr. Lawrence (1983)

Ελληνικός τίτλος: Καλά Χριστούγεννα, κύριε Λώρενς
Σκηνοθεσία: Nagisa Oshima
Παίζουν: David Bowie, Tom Conti, Ryuichi Sakamoto, Takeshi Kitano, Jack Thompson
Χώρα: Ιαπωνία, Αγγλία
Είδος: Δράμα, Αντιπολεμική


Υπόθεση: Το 1942 ο Βρετανός στρατιώτης Jack Celliers βρίσκεται σε ένα ιαπωνικό σωφρονιστικό ίδρυμα. Το ίδρυμα διοικείται από τον Yonoi, έναν αυστηρό άντρα με αρχές. Στα μάτια του, οι φυλακισμένοι είναι δειλοί άντρες που προτίμησαν να παραδοθούν παρά να αυτοκτονήσουν. Ένας φυλακισμένος, ο διερμηνέας John Lawrence, προσπαθεί να εξηγήσει τον ιαπωνικό τρόπο σκέψης, γεγονός που τελικά τον χαρακτηρίζει ως προδότη.



Μια υπέροχη και ιδιαίτερη αντιπολεμική ταινία που η θεματολογία της θυμίζει αρκετά το αξέχαστο αριστούργημα The Bridge on the River Kwai του David Lean, χωρίς ωστόσο τον κλασικισμό και τον επικό τόνο που απόπνεε η ταινία εκείνη. Πρόκειται για μια σύγκρουση δύο εντελώς διαφορετικών κόσμων μεταξύ της συντηρητικής και αυστηρών αρχών Ιαπωνίας και της προοδευτικής Δύσης. Ο Nagisa Oshima (Η αυτοκρατορία των αισθήσεων) αναδεικνύει σε όλο του το μεγαλείο όλο αυτόν τον παραλογισμό του χάσματος μεταξύ των δύο αυτών “αντίπαλων” στρατοπέδων, βάζοντας τους ήρωές του σε όλη την διάρκεια της ταινίας να προσπαθούν να καταλάβουν τα ήθη και έθιμα, την κουλτούρα αλλά και τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται ο εχθρός του. Κάτι που φυσικά αποδεικνύεται αδύνατον.

Και στην μέση βρίσκεται ο κύριος Λώρενς, ο ήρωας του τίτλου, ο οποίος έχοντας γνώση της ιαπωνικής γλώσσας καθώς και της κουλτούρας τους, αναλαμβάνει τον ρόλο του διασομελαβητή ώστε να γεφυρώσει αυτό το χάσμα, προκαλώντας όμως έτσι την δυσπιστία των ίδιων των συντρόφων του, φτάνοντας ακόμα και στο σημείο να τον θεωρούν προδότη. Μα αυτός όμως που κλέβει την παράσταση και δίνει μια διαφορετική νότα στο ύφος καθώς και στους αφηγηματικούς ρυθμούς (με την χρήση κάποιων φλας μπακ) της ταινίας, είναι η επιβλητική παρουσία του David Bowie, στον ρόλο ενός αιχμαλώτου του στρατοπέδου, ενός ασυμβίβαστου και ανυπότακτου πνεύματος που ο Oshima φροντίζει να του δώσει μια σχεδόν μεταφυσική υπόσταση η οποία στοιχειώνει τις προκαταλήψεις και τα πιστεύω των προσκολλημένων σε αυτά Ιαπώνων και ειδικά του διοικητή του στρατοπέδου. Ταυτόχρονα όμως, ο Oshima βάζει και τον ίδιο τον Bowie να στοιχειώνεται από προσωπικούς του δαίμονες.

Μια ταινία γεμάτη με αντιπολεμικά μηνύματα με χαρακτηριστικότερο όλων εκείνο που ξεστομίζει στο τέλος της ταινίας ο κ. Λώρενς προς τον Ιάπωνα λοχία (ένας εξαιρετικός Takeshi Kitano), τον άνθρωπο δηλαδή που υλοποιούσε τις σκληρές διαταγές του διοικητή του στρατοπέδου, που όμως αδυνατεί να καταλάβει ποια είναι τα εγκλήματά του.

Ο κ. Λώρενς προς τον Ιάπωνα λοχία:
“Είσαι θύμα των ανθρώπων που πιστεύουν ότι έχουν δίκιο.
Όπως τότε, εσύ και ο διοικητής του στρατοπέδου…
…πιστεύατε απόλυτα ότι είχατε δίκιο.
Και η αλήθεια είναι βέβαια…
…ότι κανείς τελικά δεν έχει δίκιο.”

Αυτή η υπέροχη, μικρή αλλά ουσιώδη ομιλία του κ. Λώρενς αναδεικνύει όλο τον παραλογισμό του πολέμου. Διότι σε έναν πόλεμο δεν υπάρχουν νικητές, δίκιο και σωστό από την στιγμή που υπάρχουν απώλειες ανθρώπινων ζωών.

Να σημειώσω ότι η ταινία δεν έχει σχεδόν καμία σχέση με τα Χριστούγεννα. Όμως η φράση που αποτελεί και τον τίτλο της ταινίας “Merry Christmas Mr. Lawrence”, παίζει έναν πολύ καθοριστικό καθώς και συμβολικό ρόλο στην ιστορία της. Για να το καταλάβετε αυτό πρέπει φυσικά να την δείτε. Τέλος να αναφέρω και την μνημειώδη μουσική της. Πραγματικά δεν έχω λόγια για να περιγράψω τα συναισθήματα που είχα ακούγοντας αυτήν την υπέροχη και γεμάτη ποίηση, λυρισμό, νοσταλγία μουσική που ταίριαζε άψογα με το ύφος και την θεματική της ταινίας.

Καλή πρωτοχρονιά, με υγεία κι ευτυχία σε σας και στις οικογένειές σας!

4: Πολύ καλή

0: Κακή / 1: Μετριότατη / 2: Απλώς ενδιαφέρον / 3: Καλή / 4: Πολύ καλή / 5: Αριστούργημα

Black Christmas (1974)

Ελληνικός τίτλος: Τρόμος στο παρθεναγωγείο
Σκηνοθεσία: Bob Clark
Παίζουν: Olivia Hussey, Keir Dullea, Margot Kidder, John Saxon, Marian Waldman
Χώρα: Καναδάς
Είδος: Τρόμου, Θρίλερ, Μυστηρίου


Υπόθεση: Ένας άγνωστος κάνει απειλητικά τηλεφωνήματα σε μια φοιτητική εστία θηλέων την παραμονή των Χριστουγέννων. Χωρίς να τον αντιληφθούν μπαίνει στο κτίριο και σπέρνει τον θάνατο στις νεαρές κοπέλες.






Το Black Christmas δεν είναι απλά μόνο μια cult ταινία χριστουγενιάτικου τρόμου. Εξάλλου είναι πολύ μικρός ο χαρακτηρισμός αυτός. Για μένα πρόκειται για μία από τις καλύτερες ταινίες τρόμου, η οποία αποτέλεσε ουσιαστικά τον προάγγελο όλων των αμερικανικών slasher movies που θα κατέκλυζαν την οθόνη τα επόμενα χρόνια αλλά και που συνεχίζουν να τις κατακλύζουν μέχρι και σήμερα, με εντελώς φτηνιάρικες απομιμήσεις.

Για πολλούς αποτελεί το slasher των slasher και θα συμφωνήσω απόλυτα (εξαιρώ τα gialo όπου δεσπόζει το ανεπανάληπτο Profondo rosso του Dario Argento). Εξάλλου αυτό ήταν το πρώτο που έθεσε τις βάσεις με τις οποίες θα στηριζόντουσαν όλες οι μετέπειτες αμερικανικές ταινίες αυτού του είδους: Μανιακός δολοφόνος, την παραμονή των Χριστουγέννων, πολιορκεί φοιτητική εστία όπου διαμένουν νεαρά κορίτσια και αρχίζει να τις τρομοκρατεί με τηλεφωνήματα και στην συνέχεια τις δολοφονεί μία προς μία. Μπορεί σήμερα όλα αυτά να θεωρούνται κλισέ και χιλιοειδομένα αλλά για εκείνη την εποχή ήταν κάτι το πρωτόγνωρο, κάτι το “παρθένο”. Και αυτό είναι τελικά που κάνει την ταινία τόσο ρεαλιστικά, τόσο φυσικά, τόσο ανατριχιαστικά, τόσο αληθινά τρομαχτική. Γιατί πολύ απλά τότε δεν υπήρχαν τα εφετζίδικα και φτηνιάρικα τρικ που συναντάς σε όλα τα σημερινά slasher movies (απότομα τινάγματα, άφθονο αίμα, ακρωτηριασμούς κτλ.) ώστε να σε τρομάξουν, όπως επίσης και κάποια άλλα ανούσια πραγματάκια π.χ. άφθονο γυμνό, φτηνές φοιτητικές φάρσες. Τίποτα από όλα τα παραπάνω που είπα δεν υπάρχουν στην ταινία (να πω την αλήθεια λίγο γυμνό δεν θα με χάλαγε). Αντιθέτως, ο σκηνοθέτης της ταινίας Bob Clark βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στις δικές του μεθόδους (είτε αφορά την σκηνοθεσία, το μοντάζ, την μουσική) δινοντάς μας ένα ρεσιτάλ σκηνοθετικής ευφυΐας και ευρηματικότητας, από τις καλύτερες που έχω δει σε ταινίες τρόμου.

Είναι πολλά τα στοιχεία που κάνουν την ταινία τόσο μοναδική.

ΦΥΣΙΚΟΣ – ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΤΡΟΜΟΣ
Τα πάντα συμβαίνουν κατά την διάρκεια μιας νύχτας όπου ύστερα από την εξαφάνιση μιας φοιτήτριας το προηγούμενο βράδυ, στήνεται μια ολονύχτια έρευνα για την ανεύρεσή της. Μια απίστευτη γαλήνη επικρατεί σε όλη την διάρκεια της ταινίας (μιας και είναι παραμονές Χριστουγέννων) η οποία δένει άψογα με την αργή πλοκή και την σχεδόν μηδενική της δράση. Κάτι βέβαια που δεν είναι καθόλου τυχαίο διότι αυτή την γαλήνη ο Clark φροντίζει να την συνοδεύει με κάθε λογής φυσικό ήχο. Τα πάντα ακούγονται: το γαύγισμα του σκύλου, τριξίματα στο πάτωμα, η ανάσα του δολοφόνου, ψίθυροι, τα κλαδιά των δέντρων, τα πατζούρια των παραθύρων που ανοιγοκλείνουν. Μα πάνω από όλα είναι το συνεχές αεράκι καθώς και το συνεχές χτύπημα ενός ρολογιού, αυτά που στοιχειώνουν αυτήν την φαινομενική γαλήνη της ταινίας. Είναι εκπληκτικός ο τρόπος με τον οποίο εκμεταλλεύεται όλους αυτούς τους φυσικούς ήχους ώστε να χτίσει ένα όσο το δυνατόν ποιο φυσικό και ρεαλιστικό τρόμο.

ΕΥΡΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της υπόθεσης είναι ότι ο δολοφόνος κυκλοφορεί τόσο κοντά τους που κάνει τον θεατή να ανατριχιάζει από την σκέψη αυτή και μόνο. Πολλές φορές ο Clark βάζει τον θεατή να παρακολουθεί τα γεγονότα από την οπτική γωνία του δολοφόνου, δίνοντάς μας έτσι την αίσθηση μιας απόκοσμης οντότητας. Επίσης ο Clark εκμεταλλεύεται στο έπακρο τους χώρους της αρχοντικής βίλλας που στεγάζει την φοιτητή εστία, δηλαδή τον τόπο μου μακελειού. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιώντας βάθος πεδίου στα πλάνα του, του δινόταν η ευκαιρία να εφαρμόσει διάφορα τρικ της κάμερας, άλλοτε εστιάζοντας σε λεπτομέρειες (από μακρινά σε κοντινά πλάνα) κι άλλοτε το αντίστροφο. Ακόμη χρησιμοποιούσε πλάνα από πολλά σημεία του σπιτιού που σε πήγαιναν ταυτόχρονα από το ένα σημείο στο άλλο όπου σε συνδυασμό με τις ημιτελείς γωνίες λήψης (τέλειο σκηνοθετικό εύρημα σε ταινία τρόμου) αύξαναν την αγωνία του θεατή προκαλώντας του έτσι ανασφάλεια.
Ωστόσο το σπουδαιότερο προτέρημα της ταινίας πιστεύω ότι είναι η χρήση του μοντάζ της. Ενώ εξελίσσεται μια σκηνή ξαφνικά διακόπτεται και σε πηγαίνει σε μια άλλη σκηνή, αφήνοντάς την ημιτελής. Έτσι με αυτόν τον τρόπο έχει τον θεατή σε εγρήγορση, χωρίζοντας ουσιαστικά την πλοκή σε μικρά κομματάκια, τα οποία ενώνονται πάλι σιγά σιγά με αριστοτεχνικό τρόπο.

ΔΙΑΦΟΡΑ
- Οι τρεις πρώτοι φόνοι είναι σκηνές ανθολογίας. Ειδικά ο τρίτος είναι απλά ανεπανάληπτος όπου θα τον ζήλευε ακόμη και ο μετρ του είδους Dario Argento.
- Απίστευτα ανατριχιαστική και τρομακτική η μουσική της ταινίας η οποία ενορχηστρώνεται κυρίως από πιάνο καθώς και από άλλα συμπληρωματικά όργανα, δίνοντας μια εφιαλτική διάσταση στον τρόμο. Ειδικά στα βίαια ξεσπάσματα, σου σηκώνεται η τρίχα.
- Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής παίζουν τα τηλεφωνήματα που κάνει ο δολοφόνος στην φοιτητική εστία. Είναι ένα κλισέ που το έχουμε συναντήσει σε πολλές ταινίες αυτού του είδους (με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το Scream). Εδώ όμως τα τηλεφωνήματα δεν είναι αφορμή για ανόητες φάρσες αλλά για ένα διεστραμμένο παραλήρημα ενός διαταραγμένου και ψυχικά άρρωστου ατόμου.
- Η ταινία κορυφώνεται στα τελευταία 15 περίπου λεπτά οδηγώντας σε ένα αινιγματικό φινάλε που θα σας αφήσει με το στόμα ανοιχτό. Το τηλέφωνο ακόμα με στοιχειώνει…
- Την ίδια χρονιά βγήκε άλλο ένα πολύ καλό slasher movie παρόμοιας θεμάτικής, που όμως είχε την ατυχία να πέσει πάνω στο Black Christmas. Η ταινία λέγεται Silent Night, Bloody Night (1974) και όποιος είναι λάτρης του σινεμα τρόμου αξίζει να την αναζητήσει.

Καλά Χριστούγεννα και καλές γιορτές!

5: Αριστούργημα

0: Κακή / 1: Μετριότατη / 2: Απλώς ενδιαφέρον / 3: Καλή / 4: Πολύ καλή / 5: Αριστούργημα